Thuốc kháng sinh là loại thuốc được dùng khá phổ biến và mang lại nhiều tác dụng nhưng phối hợp thuốc kháng sinh như thế nào là câu hỏi được nhiều người quan tâm.
- Trị bệnh tiểu đường bằng metformin cần lưu ý gì?
- Liều dùng thuốc giảm đau, hạ sốt Tatanol
- Nhận định thực hư tác dụng trị rối loạn thần kinh của Neurobion
Kinh nghiệm phối hợp thuốc kháng sinh an toàn với sức khỏe
Thuốc kháng sinh là thuốc gì?
Thuốc kháng sinh hay còn được gọi là kháng sinh, dùng để chỉ tất cả những chất có nguồn gốc tự nhiên, tổng hợp và bán tổng hợp có thể ức chế hoặc phá hủy một vài thành phần của vi khuẩn.
Nguồn gốc của kháng sinh: Năm 1940, nhóm nghiên cứu ở Anh gồm Flory, Chain và Hartley tinh chế được Penicilin và đã mở ra kỷ nguyên kháng sinh trị liệu bệnh nhiễm trùng. Cho đến thời điểm hiện tại đã có hơn 2000 chất kháng sinh được xác định và mang lại nhiều tác dụng đối với sức khỏe con người. Nhưng mỗi loại sẽ có tác dụng khác nhau nên khi phối hợp thuốc kháng sinh mọi người nên cẩn trọng.
Tìm hiểu về phối hợp kháng sinh
Kháng sinh cũng giống như những loại thuốc khác, chỉ sử dụng khi sự hướng dẫn, tư vấn của các bác sĩ. Theo Dược sĩ Phạm Văn Minh tốt nghiệp Văn bằng 2 Cao đẳng Dược Hà Nội đang công tác tại bệnh viện Bạch Mai chia sẻ khi phối hợp kháng sinh phải dùng từ 2 kháng sinh trở lên cùng lúc để đạt hiệu quả trong điều trị bệnh nhiễm khuẩn với mục đích loại từ nguy cơ xuất hiện chủng đề kháng và tác dụng diệt khuẩn.
Bởi phối hợp kháng sinh sẽ làm số kháng sinh phải dùng nhiều hơn, dẫn đến chi phí điều trị có thể cao hơn thông thường, đặc biệt là tỷ lệ bị tác dụng phụ do thuốc nhiều hơn nên sự phối hợp đòi hỏi cân nhắc và hết sức thận trọng. Dưới đây là một số trường hợp cần phối hợp kháng sinh như:
Sốc nhiễm khuẩn hoặc nhiễm khuẩn trong tình trạng nặng chờ kết quả xét nghiệm (thường phối hợp Beta lactam và Aminosid).
- Bị nhiễm nhiều loại vi khuẩn (điển hình như bị áp-xe não có khi phải phối hợp 3 loại kháng sinh thuộc loại đặc biệt là Vancomycin, Cefotaxim, Metronidazol).
- Viêm màng trong tim (Penicillin và Aminosid hoặc đối phó với đề kháng: Vancomycin kết hợp với Aminosid).
- Nhiễm khuẩn giảm bạch cầu hoặc bị suy giảm miễn dịch (kháng sinh Tobramycin kết hợp với Ticarcillin).
- Nhiễm loại vi khuẩn đặc biệt: Pseudomonas Aeruginosa, Seratia, Citrobacter, Ente-robacter, Enterococcus do các loại vi khuẩn này rất dễ đột biến tạo chủng đề kháng.
- Khi dùng loại kháng sinh cần phải phối hợp với kháng sinh khác vì nếu dùng một mình rất dễ bị đề kháng (Rifampicin, acid Fusidie, Fosfomycin).
Nguyên tắc khi phối hợp 2 kháng sinh với nhau
Phối hợp 2 kháng sinh với nhau là loại hay gặp nhất nhưng cũng có một số nguyên tắc nhất định, đảm bảo an toàn với sức khỏe người bệnh. Do việc việc phối thuốc hợp 2 thuốc sáng sinh phải tuân thủ theo nguyên tắc sau:
Hai kháng sinh phối hợp cùng loại hoặc cùng có tác dụng hãm khuẩn, diệt khuẩn
Hãm khuẩn (còn được gọi là kiềm khuẩn, tĩnh khuẩn, trụ khuẩn, bacteriestatic) là đặc tính của loại kháng sinh chỉ ức chế sự phát triển chứ không tiêu diệt vi khuẩn. Còn đối với cơ chế diệt khuẩn (bactericidal) là đặc tính của kháng sinh có khả năng tiêu diệt vi khuẩn. Mọi người chỉ dùng kháng sinh hãm khuẩn trong trường hợp cơ thể còn sức đề kháng, bởi vì thuốc chỉ làm ngưng phát triển của vi khuẩn. Nếu bị nhiễm khuẩn nặng, cơ thể bị suy yếu, bắt buộc phải dùng kháng sinh diệt khuẩn.
Nguyên tắc khi phối hợp 2 kháng sinh với nhau
Lưu ý, không được phối hợp kháng sinh hãm khuẩn và diệt khuẩn vì sẽ dẫn đến hiệu ứng đối kháng. Điển hình là kháng sinh nhóm Beta-lactam không được phối hợp với Tetracyclin, Chloramphenicol. Vì nhóm Beta-lactam (trong đó có Cefalexin và Amoxicillin) có tác dụng diệt khuẩn do ngăn chặn sự tổng hợp lớp vỏ bao bọc của vi khuẩn và tác dụng diệt khuẩn này chỉ phát huy khi vi khuẩn còn có sự phát triển tốt.
Tuyệt đối không phối hợp háng sinh nhóm Aminosid (như Streptomycin, Gentamycin…) tuy tác động vào Ribosom nhưng lại có tác dụng diệt khuẩn (chứ không có tác dụng hãm khuẩn như Tetracyclin). Do đó, có thể phối hợp thuốc nhóm beta-lactam với nhóm aminosid.
Phối hợp hai kháng sinh không cùng một cơ chế tác dụng hoặc không gây độc trên cùng một cơ quan
Không nên phối hợp 2 Beta-lactam vì có cùng tác dụng trên vỏ bọc của tế bào vi khuẩn, hoặc không phối hợp 2 kháng sinh cùng nhóm Aminosid vì nhóm Aminosid gây độc đối với bộ phận thận và tai. Nếu phối hợp 2 kháng sinh cùng nhóm sẽ dẫn tới tai bị điếc và suy thận trầm trọng trong khi hiệu quả điều trị lại không tăng.
Hai kháng sinh phối hợp không kích thích sự đề kháng
Không phối hợp Cefoxitin với kháng sinh Penicillin vì Cefoxitin kích thích vi khuẩn đề kháng với Penicillin bằng cách tiết ra enzym phân hủy kháng sinh phối hợp với nó (Dược sĩ Nguyễn Thị Dung đang giảng dạy Cao đẳng Dược cho hay).
Việc phối hợp Cephalexin (hoặc Amoxicillin) với Cotrim này hoàn toàn phù hợp với nguyên tắc phối hợp 2 kháng sinh cùng loại diệt khuẩn. Còn phối hợp Penicillin và Streptomycin, tuy không trái với nguyên tắc phối hợp kháng sinh nhưng được khuyến cáo không nên phối hợp vì Streptomycin hiện là loại kháng sinh được dùng rất hạn chế (chỉ dùng làm thuốc kháng lao).
Nguyên tắc phối hợp thuốc kháng sinh
Kháng sinh được chia làm 2 nhóm cơ bản sau và có những nguyên tắc nhất định khi phối hợp với nhau
Nhóm 1: kháng sinh diệt khuẩn bao gồm: Beta – lactam, Polypeptid, vancomycin, Aminosid, Quinolon. Các kháng sinh này kết hợp với nhau sẽ có tác dụng cộng hoặc tăng mức
Nhóm 2: kháng sinh kìm khuẩn bao gồm: Tetracyclin, Macrolid, Cloramphenicol, Lincomycin, sulfamid các kháng sinh này kết hợp với nhau sẽ có tác dụng cộng.
Nhóm không đối kháng
- Nhóm Aminosid phối hợp được với các nhóm: Phenicol, Macrolid, Tetracyclin, Trimethoprim
- Nhóm Polypeptid phối hợp được với các nhóm: Tetracyclin, Macrolid, Trimethoprim, Phenicol
- Nhóm Beta-lactamin phối hợp được với các nhóm: Polypeptid, Sulfamid
Nhóm đối kháng
Nhóm Beta-lactamin đối kháng với các nhóm: Phenicol, Macrolid, Tetracyclin, Trimethoprim
Nhóm Quinolon đối kháng với các nhóm: Phenicol, Macrolid, Tetracyclin, Trimethoprim
Nhóm đồng vận
– Nhóm Aminosid tác dụng đồng vận với các nhóm: Beta-lactamin và Quinolon
– Nhóm Quinolon tác dụng đồng vận với nhóm Polypeptid
Phối hợp thuốc kháng sinh là điều không quá khó khăn nhưng mọi người nên ghi nhớ các nguyên tắc trên và vận dụng một cách hiệu quả để có sức khỏe tốt.
Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur tổng hợp